Με αφορμή την πρόσφατη κακοκαιρία "EVA" δέχτηκα πλήθος ερωτήσεων με κυριότερο βέβαια το ερώτημα γιατί εκδόθηκε σήμα προειδοποίησης σε ορισμένες περιοχές , παρότι εκεί δεν έβρεξε τόσο πολύ. Τυπικά δεν είμαι ο "καταλληλότερος" για να απαντήσω , όμως για να ενημερωθούν όλοι τι διαδικασία ακολουθείται αποφάσισα να να αναπτύξω σχετικά σύντομα το θέμα και να απαντήσω σε κάποια πιθανά ερωτήματά σας μέσα  από την προσωπική μου ιστοσελίδα για θέματα δικής μου αρμοδιότητας. Ας δούμε λοιπόν σε 7 ενότητες πως λειτουργεί το σύστημα προειδοποιήσεων κυρίως στα θέματα έντονων βροχοπτώσεων. 

1. Όλοι γνωρίζετε τα έκτακτα δελτία επιδείνωσης ή επικίνδυνων καιρικών φαινομένων . Τα δελτία αυτά σχετίζονται με την ένταση των φαινομένων και ακολουθούν τα όρια του Ευρωπαικού συστήματος Meteoalarm. Τι είναι όμως το Meteoalarm και πώς λειτουργεί;

 Το Meteoalarm αποτελεί μέρος του  Ευρωπαικού Συστήματος Προειδοποιήσεων Καιρού το οποίο παρέχει τις πληροφορίες που απαιτούνται για την αντιμετώπιση ακραίων καιρικών φαινομένων που αναμένονται να συμβούν σε κάποια περιοχή της Ευρώπης Προειδοποιεί για πιθανή εμφάνιση έντονων καιρικών φαινομένων, όπως έντονη βροχόπτωση με κίνδυνο πλημμυρών, έντονες καταιγίδες, θυελλώδεις άνεμοι, καύσωνες, ομίχλες, χιόνι ή ακραίο ψύχος με χιονοθύελλα. Επίσης, προειδοποιεί για κινδύνους που προκαλούνται από έντονα καιρικά φαινόμενα όπως χιονοστιβάδες, πυρκαγιές δασών και έντονα παλιρροιακά παράκτια φαινόμενα.

Με μια πρώτη ματιά ο κάθε πολίτης διακρίνει σε ποιες περιοχές της Ευρώπης αναμένονται καιρικά φαινόμενα που μπορεί να είναι επικίνδυνα.

Τα χρώματα που χρησιμοποιούνται στους χάρτες του ιστοχώρου υποδεικνύουν το βαθμό επικινδυνότητας του φαινομένου και τις πιθανές επιδράσεις του. Στον Ευρωπαϊκό χάρτη κάθε χώρα που συμμετέχει χρωματίζεται σύμφωνα με το χρώμα που προσδίδεται στο πιο επικίνδυνο επίπεδο της υπάρχουσας προειδοποίησης. Μέσω υπερσυνδέσεων ο χρήστης πληροφορείται για εθνικές και περιοχικές προειδοποιήσεις.

Μέσω υπερσύνδεσης με μία περιοχή μιας χώρας εμφανίζονται πιο λεπτομερείς πληροφορίες γι’ αυτά τα επικίνδυνα φαινόμενα, όπως η αναμενόμενη χρονική περίοδος για την παρουσία οποιουδήποτε φαινομένου, και επιπλέον πληροφορίες όπως η έντασή του (π.χ. αναμενόμενα ποσά χιονόπτωσης). Σε αυτό το επίπεδο οι εικόνες θα είναι ταυτόσημες με το φαινόμενο και τους πιθανούς κινδύνους που συνδέονται με αυτό.

2. Πόσο σχετίζονται τα επίπεδα προειδοποιήσεων του Meteoalarm με τα αντίστοιχα μηνύματα του 112

Τα επίπεδα προειδοποιήσεων του Meteoalarm αποτελούν μια από τις παραμέτρους που λαμβάνουμε υπόψιν μας για την λήψη απόφασης έκδοσης προειδοποίησεων. Αναφερόμενος μόνο στο μετεωρολογικό μέρος και το οποίο αποτελεί αντικείμενο της δικής μου αρμοδιότητας, υπενθυμίζω ότι για κάθε καιρικό φαινόμενο η ΕΜΥ έχει θέσει κάποια όρια με τα οποία χαρακτηρίζει χρωματικά τον δείκτη επικινδυνότητας. Ειδικότερα για την βροχή έχουν τεθεί κάποια όρια 12ωρου ή 24ωρου συνολικού ποσού υετού ανάλογα με την περιοχή που θα εμφανιστούν .

Αν για παράδειγμα σε ένα 12ωρο προβλέπονται 35 mm βροχής για την Άνδρο , τότε θα πρέπει να βάλω πορτοκαλί συναγερμό (πάω στις Κυκλάδες)  , ενω αν το ίδιο ποσό βροχής προβλέπεται για την  Κέρκυρα (πάω Δυτική Ελλάδα) , εκεί αρκεί να βγάλω κίτρινο συναγερμό . Αυτά σε ότι αφορά το μετεωρολογικό μέρος και τα προβλεπόμενα ΄ύψη  βροχής που εξάγονται από τα μοντέλα πρόγνωσης. Στα υπάρχοντα όρια υπάρχουν πολλά περιθώρις βελτίωσης.

β) Για την ολοκληρωμένη εικόνα έκδοσης του μηνύματος 112 λαμβάνεται υπόψιν η παραπάνω παράμετρος αλλά δεν αρκεί.

Κανονικά θα πρέπει να έχουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα NowCasting με συστήματα Radar και υδρολογικ΄'ης πληροφορίας το οποίο η χώρα μας δεν διαθέτει. Η πρόληψη μέσω των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης θεωρείται παγκοσμίως ένα από τα πιο σημαντικά   κομμάτια   του  τομέα   της  διαχείρισης  καταστροφών. Σε αντίθεση με άλλες καταστροφές, όπως είναι οι σεισμοί, στην περίπτωση των πλημμυρών η πρόγνωση τους είναι εφικτή με τα σύγχρονα εργαλεία της επιστήμης δίνοντάς μας ένα πολύ μεγάλο προτέρημα. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να μπορούμε να προβλέψουμε έγκαιρα μια ξαφνική πλημμύρα και να ενεργοποιήσουμε άμεσα το Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης, που θα επιτρέπει τη γρήγορη και αποτελεσματική αντίδραση της Πολιτικής Προστασίας και τελικά τη διάσωση ανθρώπινων ζωών και τον περιορισμό υλικών ζημιών .

3. Πως ακριβώς λειτουργεί αυτό το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης;

Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για μια πετυχημένη πρόγνωση είναι να «εντοπίσουμε» την «επικίνδυνη βροχόπτωση», η οποία σε συνδυασμό με τα χαρακτηριστικά της λεκάνης απορροής σε μια περιοχή ενδέχεται να προκαλέσει μια ξαφνική πλημμύρα. Συνήθως, αυτό μπορούμε να το κάνουμε αρκετές ημέρες πριν από τη βροχόπτωση με τη χρήση μετεωρολογικών μαθηματικών μοντέλων πρόγνωσης καιρού, και αργότερα με τα ραντάρ καιρού (τα οποία εκτιμούν την ένταση της βροχόπτωσης σε μεγάλες εκτάσεις με υψηλή χρονική και χωρική ακρίβεια, αρκεί να είναι κατάλληλα χωροθετημένα και με την απαιτούμενη πυκνότητα στο έδαφος) και τους δορυφόρους.

Όταν γνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά της βροχόπτωσης, από τα μετεωρολογικά μοντέλα , τα ραντάρ και τους δορυφόρους, μπορούμε να προσδιορίσουμε με υδρολογικά μοντέλα (βροχής - απορροής) το ύψος της απορροής του νερού στη λεκάνη απορροής και την παροχή που καταλήγει στο ρέμα.  Στη συνέχεια, με υδραυλικά μοντέλα μπορούμε να υπολογίζουμε τα βάθη και τις ταχύτητες ροής στο ρέμα, και προσδιορίζουμε τις περιοχές που πλημμυρίζουν με τους αντίστοιχους χρόνους άφιξης και τέλους της πλημμύρας σε αυτές. Γνωρίζοντας τα τελευταία αυτά στοιχεία, μπορούμε να καταστρώσουμε τα Σχέδια Δράσεων Έκτακτης Ανάγκης και να προβούμε στις απαιτούμενες ενέργειες αντιμετώπισης της πλημμύρας σε επίπεδο Πολιτικής Προστασίας. Επιπλέον, με τα παραπάνω μοντέλα μπορούμε να εκτιμήσουμε την επίδραση καθενός μέτρου, έργου ή επέμβασης χωριστά, όπως π.χ. την καθαίρεση ενός κτίσματος στην κοίτη ρέματος, τη διεύρυνση της κοίτης κ.ά.